De landen van het Oostblok

Tot het Oostblok hoorden:

• De Sovjet-Unie (de grootste en machtigste)

• Oost-Duitsland (DDR)

• Polen

• Tsjecho-Slowakije

• Hongarije

• Roemenië

• Bulgarije

Deze landen waren lid van het Warschaupact, een militair bondgenootschap dat in 1955 werd opgericht als tegenhanger van de NAVO.

Wat betekende dat in de praktijk?

In theorie waren de Oostbloklanden zelfstandige staten, maar in werkelijkheid bepaalde de Sovjet-Unie wat er gebeurde.

De regeringen waren allemaal communistisch, er was geen vrije verkiezing,  en de pers stond onder strenge controle. Wie kritiek had op de regering, kon worden gearresteerd of ontslagen.

De economieën waren centraal gepland: de staat bepaalde wat er geproduceerd werd, wat iets mocht kosten en hoeveel mensen mochten verdienen. Veel mensen hadden werk, maar er was vaak gebrek aan vrijheid, keuze en welvaart.

Albanië en Joegoslavië – buitenbeentjes

Twee communistische landen hoorden niet echt bij het Oostblok:

• Albanië koos al snel een eigen koers en verbrak de banden met Moskou.

• Joegoslavië onder leiding van Josip Tito voerde een onafhankelijke communistische politiek. Het land was geen lid van het Warschaupact en werkte soms zelfs samen met het Westen.

Verzet en onrust in het Oostblok

Niet iedereen in het Oostblok was tevreden. Soms kwamen mensen in opstand tegen de communistische regeringen:

• 1956: Opstand in Hongarije, hard neergeslagen door Sovjet-tanks.

• 1968: Praagse Lente in Tsjecho-Slowakije, ook met geweld onderdrukt.

• 1980–1989: In Polen ontstond de Solidarność-beweging, die vreedzaam streed voor vrijheid en vakbondsrechten.

Deze gebeurtenissen lieten zien dat veel mensen onvrede voelden over het gebrek aan vrijheid.

Het einde van het Oostblok

In de tweede helft van de jaren 1980 kwam Michaïl Gorbatsjov aan de macht in de Sovjet-Unie. Hij probeerde het land te hervormen met zijn politiek van glasnost (openheid) en perestrojka (vernieuwing). Dat leidde tot grote veranderingen:

• Mensen mochten meer zeggen wat ze dachten.

• De Sovjet-Unie greep niet meer militair in bij protesten in andere landen.

• Daardoor konden landen als Polen, Hongarije en Tsjecho-Slowakije zelf democratische hervormingen doorvoeren.

In 1989 viel de Berlijnse Muur, en binnen twee jaar viel ook de Sovjet-Unie uit elkaar.

Op 1 april 1991 werd het Warschaupact opgeheven.

Na de Koude Oorlog

Na 1991 werd de term Oostblok niet meer gebruikt. De landen gingen hun eigen weg:

• Ze kregen democratische regeringen,

• stapten over op vrije markteconomieën,

• en sommige werden zelfs lid van de Europese Unie en de NAVO.

Vandaag de dag horen veel van die vroegere Oostbloklanden, zoals Polen, Hongarije, Tsjechië, Slovenië en Roemenië, bij het vrije en verenigde Europa.