Definitief einde koude oorlog

Het definitieve einde van de Koude Oorlog

Achtergrond: waarom het einde belangrijk was

De Koude Oorlog was een tijd van grote spanning tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie — tussen het Westen en het communistische Oosten. Hoewel er nooit een directe oorlog tussen die twee kwam, vochten ze via andere landen hun conflicten uit, rustten ze elkaar af met wapens, en probeerden ze elkaars invloed uit te breiden.

Uiteindelijk kwam er een einde aan deze moeilijke periode — en met dat einde veranderde de wereld radicaal.

Wat leidde naar het einde?

Er waren een aantal belangrijke ontwikkelingen:

• Hervormingen in de Sovjet-Unie
  Onder leiding van Michaïl Gorbatsjov werden in de jaren ’80 veranderingen doorgevoerd: glasnost (meer openheid) en perestrojka (vernieuwing van de economie). Hierdoor kwam er meer vrijheid in de Sovjet-Unie en ontstond ruimte voor verandering.
  
  

• Onafhankelijkheidsstreven van Sovjet-republieken
  Verschillende delen van de Sovjet-Unie — zoals Oekraïne, de Baltische staten (Estland, Letland, Litouwen) en andere republieken — wilden hun eigen regering en vrijheid. Ze lieten zich los van Moskou.
  
  

• Mislukte staatsgreep van behoudsgezinde communisten (augustus 1991)
  Sommige hoge partijkaders en militairen probeerden de hervormingen tegen te houden door Gorbatsjov gevangen te zetten en de macht over te nemen. Maar deze poging mislukte, mede door het verzet van Boris Jeltsin (leider van Rusland) en gebrek aan steun binnen het leger.
  
  

• Oprichting van de GOS en aftreden van Gorbatsjov
  Op 8 december 1991 kwamen Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland achter de rug van Gorbatsjov om het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) op te richten.
  Op 25 december 1991 legde Gorbatsjov zijn functie neer en hield de Sovjet-Unie op te bestaan. Daarmee was de Koude Oorlog officieel voorbij.

Wat gebeurde er precies?

1. Republieken riepen hun soevereiniteit uit — ze wilden zelf beslissen, niet langer onder Moskou vallen.

2. De staatsgreep in augustus 1991 mislukte — Gorbatsjov keerde terug, maar zijn macht was verzwakt.

3. De oprichting van het GOS maakte duidelijk dat de Sovjet-Unie gevoelsmatig al uit elkaar viel.

4. Gorbatsjov trad af, en de Sovjet-Unie werd officieel opgeheven — de communistische heerschappij in Oost-Europa verloor haar laatste bolwerk.

Wat betekende het einde voor Europa en de wereld?

• Het IJzeren Gordijn viel weg: de grens tussen Oost- en West-Europa verdwijnt geleidelijk.

• Communistische regimes in Oost-Europa verdwenen: veel landen gingen over tot democratie en markteconomie.

• De Sovjet-Unie hield op te bestaan — de Oostbloklanden werden deels onafhankelijk of sloten zich op eigen voorwaarden aan bij westerse instellingen.

• De NAVO en andere westerse landen kregen te maken met een nieuw Rusland dat wilde meedoen, maar vaak wantrouwig bleef tegenover het Westen.

• De Koude Oorlog veranderde in een nieuwe wereldorde: de VS bleef een grote macht, er ontstonden nieuwe bondgenootschappen, en de verhoudingen tussen Rusland en Europa bleven complex.